افزایش صادرات زنجیره فولادی ایران طی دو ماهه نخست سال جاری نویدبخش عملکرد سازنده کشور در توسعه بازارهای صادراتی این محصول استراتژیک و ارزآوری بیشتر در تنگناهای تحریم‌ها است.
به گزارش روابط عمومی انجمن نوردکاران فولادی ایران به نقل از آرتان پرس، به تازگی انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران در گزارشی اعلام کرده است که در دو ماهه نخست سال جاری بیشترین حجم صادرات محصولات فولادی کشور به شمش فولاد و بیشترین رشد صادرات به آهن اسفنجی تعلق داشته است.
بر این اساس، در فروردین و اردیبهشت ماه سال جاری یک میلیون و ۴۱۴ هزار تن شمش فولاد صادر شده که بیشترین حجم صادراتی شرکت های فولادی است. طی بازه زمانی مشابه در سال گذشته یک میلیون و ۶۶ هزار تن شمش فولاد صادر شده بود.
افزون بر این، ۵۰۱ هزار تن محصولات فولادی طی مدت مذکور سال جاری صادر شده که نسبت به ۳۵۷ هزار تن صادراتی در دو ماهه نخست سال گذشته رشد ۴۰درصدی داشته است و صادرات آهن اسفنجی نیز رکورد افزایش صادرات به میزان ۲۰۴ درصد را به خود اختصاص داد و به ۲۰۴ هزار تن رسید.
اوایل خرداد ماه سال جاری نیز ایمیدرو در گزارشی اعلام کرد، ایران با تولید ۳۰ میلیون و ۶۰۰ هزار تن فولاد خام در سال گذشته میلادی(۲۰۲۲) توانسته هم‌چنان در رده دهمین کشور فولادساز جهان قرار گیرد. میزان واردات آهن خام ایران در سال گذشته میلادی صفر بوده است.
توافق جدید ایران و عربستان سعودی مسیر را برای افزایش صادرات فولاد ایران هموار خواهد کرد
از این رو، با توجه به میزان بالای تولید و صادرات فولاد در ایران اجرای تهمیدات ویژه برای اجرای استراتژی بین‌المللی کردن فولاد ایران خصوصا در شرایط تحریمی و تنگناهای اقتصادی به عنوان یک محصول ویژه نیازمند نگاه ملی است.
به عنوان مثال، توافق جدید ایران و عربستان سعودی مسیر را برای افزایش صادرات فولاد ایران هموار خواهد کرد که تحقق این مهم مستلزم پیگیری دیپلماسی اقتصادی فعال از سوی مسئولان مربوطه در داخل کشور است. چرا که طی چند سال گذشته، تنش‌ها میان ایران و برخی کشورهای عربی و همچنین تحریم‌های ظالمانه غربی از مهم‌ترین عوامل کاهش صادرات فولاد به کشورهای خلیج فارس بوده است و این در حالی است که عربستان و امارات از مشتریان پروپا قرص فولاد ایران بوده‌اند.
دی ماه گذشته روح‌الله لطیفی قائم مقام باشگاه تجار ایران و آفریقا اعلام کرد در بازه زمانی فروردین تا آبان ماه گذشته بیش از ۳۰ هزار تن شمش فولاد به ارزش بیش از ۱۴ میلیون و ۲۰۷ هزار دلار به عربستان سعودی صادر شده است و در واقع ۹۶ درصد از کالاهای صادر شده به عربستان سعودی را شمش آهن و فولاد تشکیل داده بود.
مضاف بر این، با توجه به هزینه ارسال محصولات فولادی به کشورها، تمرکز برای صادرات فولاد به کشورهای حوزه خلیج فارس و دریای خزر (مانند آذربایجان و ارمنستان) هزینه پایین‌تری به همراه خواهد داشت. کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس، شمال آفریقا و جنوب شرق آسیا در میان بازارهای اصلی صادراتی بیلت فولادی ایران قرار دارند.
قیمت فولاد صادراتی روسیه نسبت به ایران ارزان‌تر شده است
پیش‌تر، رضا شهرستانی، عضو پیشین هیئت مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد با اعلام تخفیف های روسیه برای فولاد خود و وضع عوارض سنگین صادرات فولاد ایران گفته بود قیمت فولاد صادراتی روسیه نسبت به ایران ارزان‌تر شده است و در واقع در یک مقطع زمانی روسیه مشتریان اصلی فولاد ایران را صاحب شده بود.
به گفته صاحب نظران، روسیه با آغاز تحریم های آمریکا بخش عمده‌ای از فولاد خود را کمتر از قیمت جهانی و با تخفیف‌های ۲۰ تا ۲۵ درصدی به کشورهایی چون چین، امارات، ایتالیا، تایلند، اندونزی، عمان، مصر، افغانستان، اردن، هند و بلژیک صادر کرد که این امر خود منجر به کاهش صادرات فولاد ایران شد.
چین، افغانستان، تایلند و کره جنوبی که مشتریان بزرگ فولاد ایران بودند برای تامین فولاد مورد نیاز خود به روسیه روی آوردند که متعاقبا منجر به کاهش ارزاوری برای ایران خصوصا در شرایط تحریمی شد و از سوی دیگر وضع همزمان عوارض بالا برای صادرات فولاد در داخل کشور با هدف تامین داخلی نیز به کاهش توان صادراتی ایران که درآمد ارزی ۶ میلیارد دلاری را به همراه دارد دامن زد که با بازنگری در میزان عوارض صادراتی فولاد این مشکل تا حدودی مرتفع شد.
به عقیده کارشناسان با ادامه جنگ روسیه و اوکراین به عنوان پنجمین و چهاردمین تولیدگنندکان فولاد در جهان به نظر می‌رسد که این دو کشور توان بازیابی جایگاه صادراتی خود را برای محصولات فولادی نداشته باشند و لذا فضا برای صادرات این محصول استراتژیک برای ایران بازتر شده است.
در طی سال ۹۹ در کنار تحریم‌ها، شیوع بیماری کرونا و محدویت‌های صادراتی کشور، مشکلات جدیدی نیز از جمله اعمال سیاست تولید و مصرف داخلی فولاد و آهن آمریکا و کم کردن ظرفیت واردات در کمسیون اتحادیه اروپا در شرایط کرونا به وجود آمده و این موضوع آمار صادرات فولاد ایران و درآمدهای ارزی آن را دچار مشکل کرد، اما ایران مجددا توانست با افزایش تولید و صادرات محوصلات فولادی جایگاه مناسبی در این صنعت برای خود دست و پا کند.
کشورهای منطقه می‌توانند بازار مناسبی برای آهن‌آلات و میلگرد ساختمانی باشند و کشورهای اروپایی عمدتا خواستار محصولات صنعتی مانند ورق سرد و گرم ایران هستند و در این میان کشورهای آسیای شرقی تمایل به خرید شمش و اسلب از ایران دارند.
از اوایل سال ۹۸ گسترش صادرات به کشورهایی مانند عراق، سوریه و افغانستان به علت کم‌بودن هزینه‌های انتقال و از بین رفتن زیرساخت‌ها و نداشتن نیروی انسانی کیفی برای عراق، نظرات زیادی را به خود جلب کرده است که وجود رقبایی چون ترکیه را در این بازار نباید از قلم انداخت.
البته زلزله ترکیه در اسفند سال گذشته موجب تعطیلی دو بندر تجاری مهم این کشور یعنی اسکندرون و مرسین و توقف در صادرات و اختلال در بازارهای جهانی فولاد شد. این در حالی است که ترکیه جزو برترین‌های تولید فولاد در جهان شناخته‌شده و با تولید متوسط ۳۸ میلیون تن در سال هفتمین تولیدکننده فولاد جهان است.
هرچند که اکثر شرکت‌های بزرگ فولادساز ترکیه از جمله اردمیر در غرب این کشور قرار دارند. اما در جنوب شرق این کشور نیز چند شرکت فولادسازی بخش خصوصی قرار دارند که تحت تاثیر این حادثه مهیب قرار گرفتند و بر اساس پیش بینی ها زلزله دست کم تا سه ماه پس از زمان وقع صنعت فولاد این کشور را تحت تاثیر قرار داده است.
خلأ ترکیه در تامین میلگرد
ترکیه با تولید متوسط ۳۵ تا ۴۰ میلیون تن در طول سه سال گذشته جزء رتبه‌های برتر در تولید فولاد است. این کشور هفتمین تولیدکننده فولاد جهان محسوب می‌شود و در این عرصه شانه به شانه برزیل پیش رفته است. همواره بین دو کشور برزیل و ترکیه در خصوص تولید فولاد رقابت تنگاتنگی بوده است که این مساله باعث شده دو کشور مورد توجه جهان باشند. ترکیه حداقل یک‌پنجم از فولاد و خوراک محصولات پایین‌دستی مورد نیاز بازار اروپا را تامین می‌کند. این رقم حجم بسیار بالایی است و عددی بین ۲۱ تا ۲۳ درصد می‌شود.
یکی از محصولات صادراتی ترکیه میلگرد است که به کشورهای همسایه، شمال آفریقا و حاشیه خلیج‌فارس ارسال می‌شود. این عرصه جزو بازارهای سنتی ایران هم است. بنابراین در خلأ ترکیه در تامین میلگرد کشورهای مذکور، محصولات مشابه ایرانی شانس خوبی برای جایگزینی و تامین نیاز بازارها دارند.
این در حالی است که با وجود کیفیت و استاندارد برتر فولادهای طویل ایران و توان بالای رقابتی آنها در سطح جهانی، نیاز به بازاریابی و بازارسازی گسترده‌تر برای زنجیره فولادی کشور بیش از پیش احساس می‌شود، چرا که در زنجیره فولاد، ایران با ظرفیت تولید ۵۵ میلیون تن فولاد در سال پتانسیل صادرات از سنگ آهن تا محصولات نهایی را دارا است.
بازار منطقه یک بازار ۵۰۰ میلیون نفری برای ایران به شمار می‌رود و با احتساب میانگین سرانه مصرف فولاد در کشورهای همسایه به ازای ۱۰۰ کیلوگرم در سال ، بازار ۵۰ میلیون تنی در انتظار ایران خواهد بود.
این در حالی است که ظرفیت تولید فولاد ترکیه حدود ۴۰ میلیون تن و میزان تولید ایران بیش از ۳۰ میلیون تن است، اگر این دو کشور نیمی از این میزان تولیدات را به مصرف داخلی و نیمی دیگر را به صادرات اختصاص دهند، کل بازار منطقه بین این دو کشور تقسیم می‌شود و می‌توانند بسیار مسالمت‌آمیز به بازارهای منطقه ورود پیدا کنند.
همچنین با در نظر گرفتن مطابقت محصولات زنجیره فولاد ایران با استانداردهای اروپا لزوم بازارسازی برای صادرات فولاد در قاره سبز از طریق کشورهای ثالث و با حاشیه سود کمتر بیش از پیش احساس می شود.
نتیجه
با وجود جایگاه مطلوب ایران در تولید و صادرات محصولات فولادی، مطالعات اکتشافی برای افزایش ذخایر به منظور آگاه شدن از پتانسیل معدنی، مغفول ماند و سرمایه‌گذاری کلان در این بخش انجام نشدکه رفع این مشکل نیازمند بازنگری در سطح فناوری و افزایش توان فنی است.